Certyfikacja wykonawców zamówień publicznych

Sektor zamówień publicznych już w połowie przyszłego roku doczeka się kolejnego narzędzia ułatwiającego procedurę postępowania w reżimie przepisów pzp. Wszystko za sprawą niedawno uchwalonej ustawy o certyfikacji wykonawców zamówień publicznych, której przepisy zaczną stopniowo obowiązywać już od 12 lipca 2026 r. Podmioty biorące udział w zamówieniach publicznych mają zatem niecały rok na zaznajomienie się z nowymi regulacjami oraz dostosowanie procedury przetargów do nowego stanu prawnego.

Czym jest certyfikacja wykonawcy? Nowy instrument weryfikacji wykonawcy.

Przedmiotowy certyfikat służyć będzie potwierdzeniu sytuacji podmiotowej wykonawcy na potrzeby postępowania o udzielenie zamówienia. Narzędzie to nie jest zupełnym novum na obszarze Unii Europejskiej, i funkcjonuje już wśród niektórych państw członkowskich, które wcześniej zaimplementowały dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych.

Dzięki omawianej ustawie, wykonawca będzie miał możliwość uzyskania dwóch rodzajów certyfikacji:

• certyfikacji potwierdzającej niepodleganie przez wykonawcę wykluczeniu oraz;
• certyfikacji potwierdzającej posiadanie zdolności do należytego wykonania zamówienia.

Słowem przypomnienia, dotychczasowa procedura udzielenia zamówienia, opierała się na weryfikacji sytuacji podmiotowej wykonawcy w oparciu o każdorazowe przedkładanie przez niego odpowiednich oświadczeń i dokumentów. Od przyszłego roku, w przypadku posłużenia się przez wykonawcę certyfikatami, działania zamawiającego ograniczą się jedynie do porównania zgodności pomiędzy poziomem zdolności wskazanym w certyfikacie a ustalonym w warunkach zamówienia.

Wykonawca będzie mógł posłużyć się certyfikatem w postępowaniu o udzielenie zamówienia klasycznego oraz przy zamówieniach sektorowych. Zastosowanie certyfikatu będzie możliwe również w odniesieniu do zamówień nieobjętych stosowaniem ustawy pzp, w tym również w przypadku zamówień publicznych o wartości mniejszej niż 130 tys. zł i innych zamówień, co do których wyłączono stosowanie ustawy pzp.

Na aktualnym etapie, ustawa nie ma jednak zastosowania do zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa – z uwagi na charakter tych zamówień.

Certyfikacja niepodlegania wykluczeniu

Pierwszy rodzaj certyfikatu będzie służyć potwierdzeniu, iż względem wykonawcy nie występują podstawy wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia.

Wykonawca będzie mógł wnioskować, według wyboru o:

• certyfikat wyłącznie w odniesieniu do obligatoryjnych podstaw wykluczenia (o których mowa w art. 108 ust. 1 pkt 1-5 pzp) albo
• dodatkowo – obok certyfikatu dotyczącego obligatoryjnych podstaw wykluczenia – certyfikat również na wybrane podstawy wykluczenia, o których mowa w art. 108 ust. 2 i 109 ust. 1 pkt 1-5 i 7-10 pzp.

Jednocześnie, na zamawiającemu w dalszym ciągu będzie ciążył obowiązek każdorazowej weryfikacji wystąpienia podstaw wykluczenia, które mogą zachodzić w poszczególnym postępowaniu – certyfikat nie obejmuje bowiem okoliczności, które mogą zaistnieć wyłącznie w odniesieniu do zakłócania prawidłowego przebiegu bieżącego postępowania (mowa o podstawach wykluczenia wskazanych w art. 108 ust. 1 pkt 5 lub art. 109 ust. 1 pkt 8‒10 pzp).

Certyfikacja zdolności wykonawcy

Drugim rodzajem certyfikatu przewidzianego w omawianej ustawie będzie certyfikat zdolności wykonawcy, spośród wybranych przez siebie kategorii udziału w postępowaniu (z katalogu, o których mowa w art. 112 ust. 2 pzp), tj.:

• zdolności do występowania w obrocie gospodarczym;
• uprawnienia do prowadzenia określonej działalności gospodarczej lub zawodowej;
• uprawnienia do prowadzania określonej działalności gospodarczej lub zawodowej;
• potwierdzenia swojej sytuacji ekonomicznej lub finansowej oraz zdolności technicznej lub zawodowej.

W celu faktycznego usprawnienia procesu postępowania nastąpią również zmiany w ustawie z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych wprowadzane w związku z certyfikacją wykonawców.

Ustawodawca zmierza do stworzenia ustandaryzowanych poziomów zdolności, które z jednej strony będą wykorzystywane w certyfikatach, z drugiej zaś będą służyć do opisania przez zamawiającego warunków udziału w postępowaniu.

Tym samym, po stronie zamawiającego powstanie obowiązek odpowiedniego dostosowania warunków udziału w postępowaniu, poprzez opisanie ich z wykorzystaniem odpowiednich poziomów zdolności, określonych w powyższym katalogu. Dzięki takiemu opisaniu warunków udziału w postępowaniu, zamawiający de facto będzie sprawdzał jedynie czy poziom wykazany przez wykonawcę certyfikatem, odpowiada poziomowi przewidzianemu dla danego postępowania.

Z ww. obowiązku zamawiający będzie mógł być zwolniony jedynie w przypadku, kiedy z uwagi na charakter zamówienia nie sposób jest określić konkretnego poziomu zdolności.

Ustawodawca przewiduje stopniowe wdrażanie instytucji certyfikatów potwierdzających posiadane zdolności w zakresie kwalifikacji oraz doświadczenia – początkowo jedynie w odniesieniu do zamówień na roboty budowlane (bez względu na wartość zamówienia), a w późniejszych latach w odniesieniu do zamówień na dostawy i usługi (z uwagi na poziom skomplikowania).

Procedura certyfikacyjna – jak ubiegać się o wydanie certyfikatu?

Procedura wydania certyfikatu będzie przeprowadzana w oparciu o umowę zawartą pomiędzy wnioskodawcą (wykonawcą) a podmiotem certyfikującym, akredytowanym przez Polskie Centrum Akredytacji (PCA). W toku procedury, podmiot certyfikujący będzie dokonywał oceny sytuacji podmiotowej wykonawcy w oparciu o odpowiednie środki dowodowe – złożone bezpośrednio przez wykonawcę oraz pozyskane przez organ w toku procedury. Podmiotom certyfikującym, w celu potwierdzenia sytuacji wykonawcy, przysługiwało będzie również prawo do zwrócenia się do odpowiednich organów o udzielenie im niezbędnych informacji zgromadzonych m.in. w rejestrach publicznych.

Ustawa przewiduje również stworzenie Bazy Danych o Certyfikacji Wykonawców Zamówień Publicznych, prowadzonej w systemie teleinformatycznym przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Baza będzie zawierać informacje o udzielonych certyfikatach, o wykonawcach, którzy złożyli wniosek o udzielenie certyfikatu oraz o akredytowanych podmiotach certyfikujących.

Przy zachowaniu dozy ostrożności, planowane zmiany należy ocenić pozytywnie. Instytucja certyfikacji z całą pewnością usprawni proces udzielenia zamówienia publicznego i może stanowić duże ułatwienie dla obu stron postępowania.
Z jednej strony ułatwi wykonawcom udział w zamówieniach – bez konieczności każdorazowego przekładania szerokiego materiału dowodowego, z drugiej zaś ułatwi zamawiającemu często mozolną weryfikację sytuacji podmiotowej wykonawcy, w oparciu o szereg oświadczeń i dokumentów przedkładanych przez uczestników postępowania.