Kolejne zmiany dla sektora wod-kan – wdrożenie przepisów Dyrektywy ws. jakości wody już niedługo!

W ostatnich miesiącach obserwujemy dynamiczne zmiany w obszarze legislacyjnym, które bezpośrednio wpływają na sektor wod-kan. We wcześniejszych publikacjach na łamach bloga CKW.legal opisywaliśmy m.in. zapowiadaną nowelizację ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków dotyczącą kwestii określania taryf za wodę i ścieki oraz taryf progresywnych. To jednak nie koniec prognozowanych reform, które mogą w najbliższym czasie bezpośrednio dotknąć przedsiębiorstwa wodnokanalizacyjne.

Obecnie (sierpień 2025 r.) procedowana jest nowelizacja ustawy o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, której celem jest wdrożenie obowiązków wynikających m.in. z Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. UE L 435 z 23.12.2020, str. 1).

Regulacje implementujące ww. dyrektywę mają na celu podniesienie jakości wody przeznaczonej do spożycia, zwiększenie kontroli nad stratami wody oraz wzmocnienie bezpieczeństwa wody opartego na zarządzaniu ryzykiem w systemie zaopatrzenia w wodę.

Nowelizacja wprowadza nowe jak i rozszerza dotychczasowe obowiązki w zakresie monitoringu jakości wody, zwiększenia odpowiedzialności za dostępność i bezpieczeństwo dostaw wody oraz obowiązek informowania konsumentów o jakości wody przeznaczonej do spożycia, jej cenie oraz ilości zużycia.

W niniejszym artykule przyjrzymy się najważniejszym zmianom oraz temu jak wpłyną one na funkcjonowanie branży wodno-kanalizacyjnej.

Więcej podmiotów będzie musiało stosować ustawę. Zaopatrzenie w wodę – nie tylko zbiorowe

Pierwszą literalną, zmianę zauważamy już w samym tytule ustawy, który ma otrzymać nowe brzmienie „o zaopatrzeniu w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi i zbiorowym odprowadzaniu ścieków”. Usunięcie z nazwy ustawy pojęcia „zbiorowego zaopatrzenia” nie jest przypadkowe. Zmiana ta odzwierciedla redefinicję podmiotów (adresatów ustawy), poprzez objęcie zakresem regulacji szerszej grupy dostawców wody. Dotychczas, ustawa odnosiła się zasadniczo do podmiotów świadczących usługi w zakresie zbiorowego odprowadzania wody i zbiorowego odprowadzania ścieków – innymi słowy, przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych. Nowelizacja ma na celu kompleksowe uregulowanie kwestii zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi i obowiązków wszystkich podmiotów znajdujących się w łańcuchu dostaw wody.

Kto jest dostawcą wody?

Ustawa rozszerza definicję dostawcy wody, która dotychczas odnosiła się zasadniczo do przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych. Po zmianie, dostawcą wody będzie m.in.:

• przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne;
• spółka wodna;
• gmina realizująca zadania zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi bez wyodrębnienia przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego;
• wspólnota mieszkaniowa posiadająca własne ujęcie wody.

Bez znacznych zmian pozostaje szereg, znanych już regulacji (w zakresie m.in. warunków i zasad prowadzenia działalności branżowej, taryf itd.), które mają zastosowanie wyłącznie do przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych (rozumianych jako dostawcy wody sensu stricto).

Rozszerzenie podmiotów obowiązanych nastąpiło m.in. w zakresie przepisów dotyczących jakości wody – mają zastosowanie do wszystkich dostawców wody (powyżej progu 10m3 dostarczanej wody dziennie lub dostarczaniu wody więcej niż 50 osobom).

Ocena ryzyka – nowy obowiązek i kluczowa zmiana systemowa

Na dostawców wody nałożony zostanie nowy obowiązek w zakresie oceny ryzyka, w całym łańcuchu dostawy wody – od źródła, przez system zaopatrzenia, aż po wewnętrzne instalacje budynków.

Definicja ryzyka została przeniesiona bezpośrednio z dyrektywy UE 2020/2184 i rozumiana jest jako „połączenie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia niebezpiecznego oraz dotkliwości jego skutków w przypadku pojawienia się zagrożenia i zdarzenia niebezpiecznego w systemie zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi”.

Dostawcy wody będą obowiązani do przeprowadzenia ocen ryzyka w następujących elementach łańcucha dostaw wody:

• w obszarach zasilania ujęcia wody wykorzystywanego do poboru wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi – po raz pierwszy w terminie do dnia 31 grudnia 2026 r., a następnie co 6 lat i w razie potrzeby aktualizacji tej oceny ryzyka;
• w systemie zaopatrzenia w wodę – po raz pierwszy w terminie do dnia 30 czerwca 2028 r., a następnie co 6 lat i w razie potrzeby aktualizacji tej oceny ryzyka.

Właściciele lub zarządcy budynku są natomiast zobowiązani będą do przeprowadzenia oceny ryzyka w wewnętrznym systemie wodociągowym – po raz pierwszy w terminie do dnia 30 czerwca 2028 r., a następnie nie rzadziej niż co 6 lat i w razie potrzeby aktualizacji tej oceny ryzyka.

Wprowadzono też definicję działań naprawczych, rozumianych jako korekt eliminujących przyczyny przekroczenia wartości parametrycznych jakości wody i zapobieżenie ich ponownemu wystąpieniu. Działania naprawcze należało będzie podjąć m.in. w sytuacji wystąpienia ryzyka w ww. rozumieniu.

Pieczę nad prawidłową realizacją obowiązków w zakresie oceny ryzyka w obszarze zasilania ujęcia wody będą sprawowały regionalne zarządy Wód Polskich, które – we współpracy z dostawcami, gminami oraz organami sanitarnymi – będą zobowiązane do podejmowania działań zaradczych i zapobiegawczych w przypadku zidentyfikowania ryzyk związanych z jakością wody.

Monitoring – kontrola jakości wody i mechanizmy reakcji na związane z tym zagrożenia

Kolejnym filarem zmian jest wprowadzenie rozbudowanego systemu monitoringu, który ma nie tylko weryfikować jakość wody, ale również umożliwiać natychmiastowe reagowanie na zidentyfikowane nieprawidłowości w tym obszarze.

Wprowadzone zostały nowe pojęcia:

Monitoring operacyjny rozumiany jako narzędzie służące bieżącemu nadzorowi nad parametrami eksploatacyjnymi systemu i szybkiej identyfikacji problemów z jakością wody. Pozwoli na niezwłoczne wdrożenie wcześniej zaplanowanych działań naprawczych.

Monitoring zgodności czyli kontrola parametrów jakościowych w tzw. punktach zgodności, tj. tam, gdzie woda trafia do odbiorcy. Nadzór nad tym monitoringiem będą sprawować organy Państwowej lub Wojskowej Inspekcji Sanitarnej.

Parametr wskaźnikowy – nowy rodzaj parametru, który (choć nie wpływa bezpośrednio na zdrowie ludzi) dostarcza informacji o funkcjonowaniu systemów uzdatniania i dystrybucji wody oraz pozwala na wykrywanie nieprawidłowości. Wpływa on również na wzmocnienie świadomości i zaufania do „kranówki” wśród konsumentów.

Obowiązek informacyjny – zwiększenie świadomości konsumenta ws. jakości wody

Ważnym elementem nowelizacji jest nałożenie na dostawców wody nowych obowiązków informacyjnych wobec konsumentów.

Zgodnie z projektowanymi przepisami, konsumenci będą musieli być informowani w sposób regularny (tj. co najmniej raz w roku), m.in. o:

• ilości zużytej przez gospodarstwo domowe wody w ujęciu rocznym,
• porównaniu ich zużycia z przeciętnym zużyciem w gospodarstwach domowych,
• cenie 1 litra wody z sieci – w celu porównania z ceną wody butelkowanej.

Dodatkowo, konsumenci powinni mieć stały dostęp online (np. przez aplikację mobilną) do aktualnych danych o:

• jakości wody,
• przekroczeniach parametrów,
• twardości, mineralizacji, wynikach monitoringu,
• wynikach ocen ryzyka.

Celem powyższych zmian jest zwiększenie świadomości wśród odbiorców oraz budowa zaufania do jakości wody dostarczanej przez lokalnych dostawców.

Od kiedy zmiany? Jak się do nich przygotować?

Powyższy artykuł stanowi jedynie wstęp i ogólne przybliżenie kluczowych zmian, które czekają branżę wod-kan w związku z planowaną nowelizacją. W kolejnych publikacjach będziemy przyglądać się poszczególnym obowiązkom jakie czekają dostawców wody oraz przedstawiać praktyczne rozwiązania odpowiadające postawionych branży wyzwaniom. Nadchodzi bowiem fala systemowych zmian, które będą wymagały nie tylko dostosowania do nowych procedur, ale również wdrożenia nowych standardów zarządzania jakością wody.

Rządowy projekt ustawy został skierowany do Sejmu pod koniec lipca br. Z uwagi na to, że termin na wdrożenie dyrektywy (UE) 2020/2184 upłynął w styczniu 2023 r., rozpatrzenie przedmiotowego projektu ma zostać potraktowane priorytetowo.

Jeżeli potrzebują Państwo wsparcia w analizie nowych obowiązków oraz wskazówek prawnych na dostosowanie działalności do nowych przepisów – zachęcamy do śledzenia kolejnych publikacji oraz bezpośredniego kontaktu.